1. Adviesaanvraag en verantwoording
Op 6 augustus 2019 heeft B&W van de gemeente Hoogeveen de Adviesraad Sociaal Domein Hoogeveen (Adviesraad) formeel om advies gevraagd over de door de gemeente voorgestelde ombuigingen/bijsturingen van WMO en Jeugdwet in de concept- programmabegroting 2020-2023.
Bij het beantwoorden van de adviesaanvraag is gebruik gemaakt van het advies van cliënten, cliëntorganisaties en zorgverleners.
Uitgangspunten voor advisering
Bij het beoordelen van de “invulling taakstelling Jeugdhulp 2019 en WMO 2019” is gewerkt vanuit het standpunt dat de gevraagde ombuigingen/bijsturingen gespecificeerd, realistisch en redelijk zijn.
Werkwijze
De Adviesraad heeft uit haar midden een werkgroep samengesteld en gevraagd het advies voor te bereiden. De werkgroep heeft een aantal cliënten, cliëntorganisaties en zorgverleners geconsulteerd.
Er zijn 40 organisaties/cliënten uitgenodigd. 27 organisaties/cliënten hebben gehoor gegeven aan de uitnodiging. In totaal hebben 41 personen deelgenomen aan de consultatierondes. Een aantal organisaties heeft aangegeven het jammer te vinden dat de voorbereiding op het advies in de zomervakantie moest plaats vinden. Ze waren graag gekomen maar waren nu op vakantie.
Algemeen
De adviesraad leest een grote tegenstelling in de tekst over het beleid en daarna de bezuinigingsvoorstellen. Het beleid is dat men wil zorgdragen voor de kwetsbare inwoner maar door het implementeren van de bezuinigingsvoorstellen wordt de sociale zorg ernstig aangetast en de voorzieningen afgebroken. Onbegrijpelijk vindt de Adviesraad dat de bezuinigingen niet als geheel over de verschillende domeinen wordt uitgevoerd, een ontschotting van domeinen. Nu de ijsbaan niet doorgaat, is het niet meer dan billijk dat er een verdiscontering komt op de gehele begroting en dus ook in het Sociaal Domein.
Voor wat betreft de bezuinigingsbedragen die genoemd worden zien wij geen onderbouwing, maar wij vertrouwen erop dat dit netto-netto-bezuinigingen zijn.
Wat betreft “vertrouwen” is de Adviesraad van mening dat wanneer wij allen in Nederland weer meer vertrouwen in elkaar krijgen, zonder naïef te zijn, wij héél veel kosten kunnen besparen. Laat Hoogeveen hierin vooruitstrevend zijn en deze stap maken: Minder administratie, minder managers/middenkader is aanzienlijk minder kosten. Dit geldt zeker ook voor de zorg. Minder controle-niveaus, is “méér handjes aan bed”. Daarmee helpen wij daadwerkelijk de kwetsbare inwoners. Kwestie van Omdenken.
Niet raadplegen belanghebbenden
In de informatierondes is gebleken dat organisaties/cliënten niet betrokken zijn bij de voorbereiding van de programmabegroting. Daarmee is een belangrijke bron van informatie en suggesties voor besparingen etc. gemist. De deelnemers zijn ervaringsdeskundigen als cliënten of als zorg verlenende instanties. Zij zetten graag hun expertise in en hebben allerlei ideeën hoe het anders en kostenbesparend kan. Ze willen dat graag delen met de gemeente. In feite heeft de Adviesraad nu gedaan wat de gemeente had moeten doen.
Zijn er gesprekken geweest met cliënten? Ondanks de privacy (AVG) regeling, kan prima van te voren aan cliënten gevraagd worden of ze benaderd mogen worden om mee te denken.
De Adviesraad adviseert om in het vervolg tijdig, vooraf, de belanghebbenden te betrekken bij het voorbereiden van de begroting. De belanghebbenden hebben kennis en stellen die graag ter beschikking om zo goed mogelijk het gezamenlijk doel te bereiken, hoge kwaliteit tegen zo laag mogelijke kosten.
Ontschotting / visie
In overleg met de toenmalige wethouder, dhr. Giethoorn, in 2016-2017, verantwoordelijk voor de Wmo, is de vraag gesteld “Wat gebeurt er met het overschot op de uitvoering van de Wmo?” Het overschot wordt gestort op de rekening algemene middelen, was het antwoord. Het is niet geoormerkt geld. Dat betekende volgens de wethouder ook dat bij tekorten het tekort uit de algemene middelen aangevuld zou worden.
Nu zijn er forse tekorten maar de algemene middelen zijn uitgeput.
De gemeente moet fors bezuinigen. Wij zien dat andere domeinen gecompenseerd worden door een verhoging van de OZB. Waarom is er geen compensatie voor het sociale domein? De tekorten in het sociale domein moeten dus geheel opgebracht worden door bezuinigingen in het sociale domein. Dat is niet fair en moet anders worden geregeld. De Adviesraad adviseert ten sterkste om overall een financieel plan te maken en niet alleen het sociale domein op te laten draaien voor het tekort in dit domein. De kaasschaaf methode zoals die nu gebruikt is werkt niet en laat binnen de kortste keren nog grotere tekorten zien. (juridische consequenties). Maak fundamentele keuzes! Wat willen we als gemeente in het sociale domein bereiken en hoe gaan we dat doen?
Inzetten extra personeel
In de informatierondes is gebleken dat er ernstige twijfels bestaat of het inzetten van extra mankracht op onderdelen wel zinvol is. Er is niet gesproken met de belanghebbenden over de noodzaak van extra mensen en ook niet met hen gesproken over andere oplossingen. De Adviesraad adviseert om vooraf goed met betrokkenen te kijken naar mogelijkheden en niet op voorhand al te denken over extra inzet van meer medewerkers.
Maatwerk
De gemeente heeft vanaf 2015 geroepen dat de zorg maatwerk moet worden. Het is niet langer zo dat je ‘er recht op hebt’ maar het moet zo zijn, dat de zorgvrager die zorg ontvangt die het nodig heeft. Het daadwerkelijk uitvoeren van deze richtlijn zou consequent toegepast moeten worden. In principe zou de regelgeving ook moeten terugvallen op het principe “zorg naar inkomen”. Voor zover dat binnen de rechtmatigheid geoorloofd is, zou de zorg daarop gebaseerd moeten zijn.
Het is buiten de scope van de gemeente afzonderlijk, maar een eigen bijdrage van € 17,50/maand voor iedereen om Wmo-hulp via de gemeente aan te vragen zou terug gedraaid moeten worden.
Juridische consequenties
Op enkele onderdelen verwacht de Adviesraad juridische consequenties. Wanneer er problemen dreigen te komen bij bijvoorbeeld de WMO huishoudelijke verzorging en de Jeugd kan men een rechtszaak aanspannen, wat nog veel meer geld kost. Bijvoorbeeld bij huishoudelijke zorg is er een dreigende kans op eenzaamheid en vervuiling. Bij de Jeugd krijgt men niet de gelijke kansen waar men voor staat. Bovendien moet je oppassen om niet teveel zorgverleners over de vloer te krijgen.
Reactie op voorgestelde bezuinigingen
De Adviesraad heeft met de deelnemers in de informatierondes, de voorgestelde bezuinigingen puntsgewijs besproken. Handicap was/is dat in de begroting lang niet altijd duidelijk vermeld is of voorgestelde bezuinigingen a) eenmalige bezuinigingen zijn of b) een bezuiniging per jaar of c) een bezuiniging over de periode van 4 jaar. Ook is het onduidelijk of de soms te maken kosten (bv. inzet extra personeel) afgetrokken zijn van de mogelijke besparingen. In feite is de Programmabegroting hierdoor onoverzichtelijk. De Adviesraad hoopt dat de geldstroom in ieder geval wèl duidelijk in de totale gemeentelijke financiële jaarstukken meegenomen wordt.
Hieronder volgen de bevindingen van de Adviesraad
Programma Blijven meedoen en talentontwikkeling
- 630 Niet uitvoeren bijkomende studiekosten.
Voorstel gemeente: Schrappen van de regeling. € 100.000
Advies
Ieder kind moet gelijke kansen hebben qua faciliteren van leermiddelen. Geadviseerd wordt om dit bedrag niet te schrappen ,maar over te hevelen naar Stichting Leergeld. Voor een kind is er dan slechts één loket waar men terecht kan en stichting Leergeld houdt het totaaloverzicht en kan ieder kind de juiste leermiddelen faciliteren, wanneer nodig. - 610 Opvoedondersteuning versterking voorliggend veld.
Voorstel gemeente: Invoeren van een nieuwe methodiek. € 50.000 / jaar m.i.v. medio 2020
Reactie
Bij dit bezuinigingsvoorstel rijst de vraag, wat het stoppen met Ouderkracht oplevert en wat kost de invoer van een nieuwe leermethodiek? - 610 Extra inzet smw (schoolmaatschappelijk werk.
Voorstel gemeente: extra inzet door drie smw’s aan te stellen. € 150.000 / jaar
Advies
De vraag is of de aanstelling van 3 smw-ers geld oplevert en of het iets toevoegt aan het totaal. Welke visie ligt hieraan ten grondslag? Jong Hoogeveen zit op het goede spoor met ‘restoring practice’ (dichtbij het gezin, ieder kind een kans). De Adviesraad adviseert vooralsnog niet over te gaan tot deze extra inzet. - D 672 Bij afgeven beschikking doelen stellen.
Voorstel: Indicaties begeleiding van 6 uur naar 2 uur. € 120.000
Reactie:
Is dit een reëel en haalbaar voorstel? De Adviesraad twijfelt aan de aannames. Ook hier is maatwerk van groot belang. Hoe doe je dat als er een urenindicatie is? - 672 Meeleefgezinnen
Voorstel: Gebruik maken van Meeleef-Gezin en hun meeleefgezinnen. € 150.000
Advies
Dit is een mooi voorbeeld tussen formele en informele zorg. Of dit werkelijk een besparing oplevert is moeilijk te definiëren. - 672 Toezichthouder jeugd (oneigenlijk gebruik)
Voorstel: aanstellen van een toezichthouder jeugdhulp. € 50.000 / jaar
Reactie
De Adviesraad is zeer benieuwd naar de casussen die van de 41 aanbieders terug gehaald zijn waardoor besparing is bereikt. De indirecte kosten in de Jeugdzorg moeten vooral niet toenemen, eerder afnemen. - 672 Zorgmakelaar
Voorstel: Realisering zorgmakelaar. € 50.000
Advies
De Adviesraad is van mening dat een Gecertificeerde Instelling deze verantwoordelijkheid kan en moet dragen. Er moet vertrouwen zijn in de professionaliteit van deze instellingen. Wanneer deze instellingen geen plek vinden voor afschaling, dan kan de zorgmakelaar deze ook niet vinden. Voorkomen moet worden om nog meer indirecte kosten te creëren. - 672 Jeugdconsulent onderwijs
Voorstel: Inzet van een jeugdconsulent. € 100.000
Reactie
De achterban heeft hoogst verbaasd hierop gereageerd. Dit voorstel zou in de Regiegroep worden uitgewerkt in derhalve kunnen hieruit nu geen voorbarige conclusies getrokken worden. Daarnaast merkt de Adviesraad op dat er geen overleg is met de betrokken instanties en dat dit wederom indirecte kosten verhogend is. - 672 Aanscherpen beleidsregels m.b.t. toegang en afwijzingsgronden pgb (alleen pgb als wordt gebruikt voor inkomensvoorziening
Voorstel: inzet van zorg in de vorm van een PGB beperken. € 150.000
Advies
De Adviesraad betwijfelt of Zorg In Natura goedkoper is, afgezien van het leed en de zorgen die je neerlegt bij gezinnen met kinderen die zorg behoeven. Het kan heel makkelijk zelfs averechts werken, dat de ouders dan voor àlle kosten die zij maken, bij de gemeente aankloppen. De Adviesraad adviseert om het wettelijk kader aan te houden. - 672 Inzet POH-ers
Voorstel: Inzet van POH-ers. € 200.000
Reactie
De Adviesraad is positief over deze ontwikkeling. - 672 Strakker sturen huiswerkbegeleiding ( is voor 2020 in een groter voorstel meegenomen
Voorstel: Oneigenlijk gebruik t.l.v. de Jeugdwet terugdringen. € 40.000
Advies
Deze kostenpost is oneigenlijk gebruik. Het zou logisch zijn dat het onderwijs hierin betrokken wordt. Huiswerkbegeleiding kan/moet via de school. De school heeft een voorziening en begeleiding hiervoor. Ieder kind moet gelijke kansen krijgen. - 672 Heronderzoeken jeugd Wmo
Voorstel: effectiever benutten van belendende wetgeving. € 100.000
Advies
De Adviesraad steunt dit bezuinigingsvoorstel, waar mogelijk over te hevelen naar de WLZ. Gewaarschuwd wordt wel dat men aandacht heeft voor de financiële positie van deze cliënten in het kader van de eigen bijdrage plicht. Voor de minima (110%) zou de eigen bijdrage aan de WLZ door de gemeente met een overgangsregeling vergoed kunnen worden aan de betreffende cliënt.
Programma Gezond en vitaal
- 610 Verlagen Mantelzorg Vitaal
Voorstel: verlagen van het budget voor Mantelzorg Vitaal. € 30.000/éénmalig
Reactie
De Adviesraad steunt het voorstel als eenmalige bezuiniging voor 2019 zoals afgesproken met Mantelzorg Vitaal. - 660 Versoberen pakket hulpmiddelen
Voorstel: Minder Wmo hulpmiddelen die (gratis) beschikbaar worden gesteld door de gemeente. € 30.000
Reactie
De Adviesraad adviseert dat cliënten en/of hun hulpverleners, mantelzorgers of familie, zèlf zorgdragen voor deze hulpmiddelen. Er zijn voldoende aanbieders van nieuwe of tweedehands hulpmiddelen die prima in te zetten zijn. De consulenten van de gemeente moeten/dienen de cliënten c.q. zorgverleners hierop te attenderen. - 671 Stimuleren algemene voorzieningen
Voorstel: Door geïntensiveerde heronderzoeken verlagen zorgkosten. € 100.000
Advies
De Adviesraad merkt op dat de gemeente niet moet onderschatten, dat laagdrempelige voorzieningen ook preventief zijn. Men moet kijken wat er nodig is. - 671 Inzet voorliggende voorzieningen voor dagbesteding
Voorstel: categorie “licht” overhevelen naar bestaande voorzieningen. € 50.000
Advies
Ook binnen Wmo loket was er een forse groei van 2017 naar 2018 (van 25%), mede veroorzaakt door de abonnementsprijs. Tevens is de informele zorg heel erg toegenomen.
De Adviesraad adviseert een lumpsum bekostiging: de ‘hoofdaannemer’ krijgt het geld en is verantwoordelijk voor het totale gebied. De Adviesraad is van mening dat deze aanpak kan leiden tot efficiënter werken. Maar ook hier geldt dat de kwaliteit daarbij goed gemonitord moet worden. Tenslotte: het is altijd de gemeente – en niet de zorgaanbieder die aard, omvang en kwaliteit van de zorg voor de inwoners bepaalt.
Steeds meer mensen komen in aanmerking voor de Dagontmoeting. Dat moet je loskoppelen van mensen die echt zorg nodig hebben. Het heet Dagontmoeting, Dagontmoeting Plus en Dagopvang. Laten we die 3 vormen goed stroomlijnen. Kijken naar wat er echt nodig is.
Steeds complexere casussen worden gestuurd naar inloopmogelijkheden (dus vrijwilligers) en niet naar de reguliere zorg. Dit betekent dat je deze Dag-ontmoetingen moet verzwaren met professionele hulpverleners. - 671 Begeleiding prestatiegericht met gebruik voorliggende voorzieningen
Inleiding: 734 cliënten verschuiven van ‘zwaar’ naar ‘middel’ naar ‘licht’. € 100.000
Reactie
De WMO heeft juist als doel, het vermaatschappelijken van zorg. Hierbij moet beroep gedaan worden op zorgprofessionals. Per cliënt moet je bekijken wat de zwaarte is en daarop de zorg op afstemmen. Door deze oplossing ontstaan juist negatieve maatschappelijke en sociale aspecten; het lijkt erop dat je de zorg “over de schutting gooit”. - 671 Scherpere afbakening WMO en Wlz
Voorstel: scherpere afbakening Wmo en Wlz. € 300.000
Advies
Bij nieuwe aanvragen voor zorg, kunnen consulenten streng selecteren welke zorg de cliënt moet ontvangen. De Adviesraad benadrukt met klem dat hierbij altijd een onafhankelijke cliëntondersteuner en/of familielid aanwezig moet zijn. Bij bestaande cliënten kan het verschuiven juridisch gezien van Wmo naar WLZ alleen mits de cliënt hiermee akkoord gaat. Echter, de Adviesraad steunt dit bezuinigingsvoorstel, waar mogelijk over te hevelen naar de WLZ, mits de cliënt daar in thuishoort. Gewaarschuwd wordt dat de gemeente aandacht moet hebben voor de financiële positie van deze cliënten in het kader van de eigen bijdrage plicht. Voor de minima (110%) zou de eigen bijdrage aan de WLZ door de gemeente als overgangsregeling vergoed kunnen worden aan de betreffende cliënt. - 671 Arbeidsmatige dagbesteding
Voorstel: arbeidsmatige dagbesteding overhevelen naar Participatiewet. € 72.000
Advies
Het advies is gelijk aan ons eerder advies bij de eerste bezuinigingsronde. De Adviesraad geeft in overweging om bij de indicatie een arts te betrekken. Deze moet wel onafhankelijk zijn en kennis hebben van de eisen en mogelijkheden van de omgeving waarvoor hij/zij geraadpleegd wordt. Een bedrijfsarts kan heel goed inschatten wat het betekent voor een cliënt wanneer de arbeidsmatige dagbesteding wordt omgezet, via een re-integratietraject naar een reguliere baan. Dus maatwerk. Ook de gemeente heeft belang bij een goede afweging. Men heeft er niets aan als de cliënt terug moet naar de Wmo. Bedrijven moeten ook hierdoor niet in de problemen komen.
Ter aanvulling: Een cliënt zegt vaak in een gesprek dat hij/zij ‘iets wel kan’ maar bij doorvragen blijkt vaak dat het juist níet kan.
De Adviesraad is van oordeel dat het verplicht moet worden gesteld dat er een voorgesprek is tussen cliëntondersteuner en cliënt. Het is van essentieel belang dat niet de indruk wordt gewekt dat er sprake is van ‘dwang’. - 671 Scherper toezicht rechtmatigheid
Voorstel: scherper toezicht op de rechtmatige uitvoering van de Wmo. € 100.000/jaar
De Adviesraad staat volledig achter het verzoek van de gemeenteraad, gedaan in haar vergadering van 28 maart 2019, betreffende het meldpunt dat inmiddels ingezet wordt. Het tegengaan van fraude door cliënten en zorgaanbieders is helaas noodzakelijk. - 671 Meerkostenregeling
Voorstel: Meerkostenregeling verlagen naar inkomensgrens 110%. € 368.000
Advies
De Adviesraad ondersteunt het voorstel terug te gaan naar de 110%, maar wel gefaseerd: dus eerst naar 120% en daarna naar 110%. - 671 Verlagen normtijden thuishulp
Voorstel: 1974 mensen met thuishulp verminderen in aantal uren hulp. € 2.000.000
Advies
In de informatierondes zijn door organisaties diverse voorstellen tot bezuiniging gedaan. Het blijkt dat (enkele van) deze voorstellen óók rechtstreeks aan de gemeente zijn gedaan. Het is heel spijtig te constateren dat deze ideeën niet als voorstel tot bezuiniging zijn meegenomen. De Adviesraad ondersteunt deze ideeën wel.
Met nadruk wordt gesteld dat “een opdracht geven aan een gespecialiseerd bureau” direct moet worden geschrapt. Dit kost handenvol geld en er is genoeg expertise bij aanbieders en/of organisaties binnen de gemeente. Er is wel een oplossing mogelijk door bv. de huishoudelijke hulp te laten vergezellen door iemand uit de participatiewet. Je hebt minder huishoudelijke uren nodig en je creëert werkritme/structuur voor deze personen in de participatiewet. Door deze werkwijze kan er veel bespaard worden terwijl je sociaal maatschappelijk een goede stap in de goede richting doet. En goed voorbeeld doet goed volgen. Normtijden op zich wijzigen, moet geen doel zijn. Zoals de WMO-regeling beoogt, moet het maatwerk zijn. (Het uitgangspunt is vermaatschappelijken van de zorg!)
Wat betreft de juridische kant, verwijst de Adviesraad naar de juridische prudentie zoals in Eindhoven heeft voorgedaan. - 671 Verlagen maximum kilometers WMO-vervoer
1.854 inwoners van Hoogeveen – minder km-vergoeding. € 12.000/jaar
Advies
Dit is maatwerk. Het is afhankelijk van waar je woont en waar je je zorg moet halen. Bespreek met betrokkenen wat nodig is. Dit is een dusdanige kleine besparing dat je vooral niet te veel indirecte uren hierin moet steken. - 671 Herindiceren overgangsregeling vervoersvoorziening
Voorstel: km-vergadering wijzigen naar WMO-pas. € 16.000
Advies
De Adviesraad merkt op dat de genoemde € 28,00 is bedoeld om minder afhankelijk te zijn van een vervoerder. Er moet wel gekeken worden naar de afspraken die in het verleden zijn gemaakt (verworven rechten?). Zelfredzaamheid is een goed uitgangspunt maar dat impliceert ook dat het mogelijk moet zijn om volwaardig aan het maatschappelijk verkeer te kunnen blijven deelnemen. Goed bereikbaar vervoer is daarbij onmisbaar. Het moet maatwerk blijven.
Wil je de eigen regie zoveel mogelijk houden, dan moet je ook zelf kunnen beslissen. Je zou dit als keuze kunnen doen, of WMO-pas of km vergoeding. Dit ook in het kader van Agenda 22 van het VN-verdrag.
Programma Werken aan werk
- 630 Toetsen alimentatie
Voorstel: alimentatie bekorten. € 120.000
Advies
Laat de gemeente in gesprek gaan met cliënten. Lever maatwerk. In principe is dit een zaak voor de Participatiewet. - 630 Wijziging geldlening statushouder
Voorstel: geldlening voor inrichting via gemeente. € 110.000
Advies
De Adviesraad steunt dit voorstel.
Voorstel: extra personele inzet t.b.v. terugvordering / invordering. € 38.000
Advies
Dit is een zaak voor de Participatiewet.
Slotopmerkingen
De Adviesraad heeft nog de volgende adviezen en suggesties:
- Pas preventiebeleid niet alleen toe voor ouderen maar ook voor jeugd.
- Probeer het aantal schotten/barrières tot een minimum te beperken; ga juist zoveel mogelijk over tot ontschotting op een zo breed mogelijk terrein.
- Informeer de inwoners van de gemeente tijdig en uitgebreid over wat er gebeurt binnen het sociale domein en waar men terecht kan met vragen. Tijdens de consultatie sessies is het ons gebleken dat onbekendheid een grote rol speelt en dat daarmee de onvrede toeneemt.
- Probeer per postadres in kaart te brengen wie/wat er zoal als zorg verlenende instantie over de vloer komt op dat postadres. Bij meerdere zorgverleners over de vloer bij een casus dreigen overlap, gebrek aan afstemming en niet-tijdige signalering. Maak een ‘zorgplan’ per adres; door goed te combineren kan veel worden bespaard: 1 aanspreekpersoon per adres. Kijk naar het totaalplaatje.
- Lumpsum-bekostiging: De ‘hoofdaannemer’ krijgt het geld en is verantwoordelijk voor het totale gebied. De Adviesraad is van mening dat deze aanpak kan leiden tot efficiënter werken. Maar ook hier geldt dat de kwaliteit daarbij goed gemonitord moet worden.
Tenslotte
Het is altijd de gemeente – en niet de zorgaanbieder – die aard, omvang en kwaliteit van de zorg voor de inwoners bepaalt.
Hoogeveen, 17 september 2019.