1. Adviesaanvraag en verantwoording
Op 28 oktober 2020 heeft het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Hoogeveen de Adviesraad Sociaal Domein Hoogeveen (Adviesraad) formeel om advies gevraagd over de door de gemeente voorgestelde ombuigingen/bijsturingen van WMO en Jeugdwet in de concept-programmabegroting 2021-2024.
Bij de adviesaanvraag is het volgende stuk meegestuurd:
- Concept-programmabegroting 2021-2024 d.d. 27 oktober 2020
Bij het beantwoorden van de adviesaanvraag is bovendien gebruik gemaakt van de volgende bronnen:
- In de voorbereiding van het advies zijn cliëntorganisaties en zorgverleners geconsulteerd middels emailcontact
- Onderwerp van advies (adviesvraag/adviesvragen
2. Samenvatting
Door het Covid-19 virus en de gemeentelijke situatie moest de Adviesraad Sociaal Domein Hoogeveen in zeer korte tijd een advies geven aan het college. Hierdoor was het niet mogelijk om fysieke bijeenkomsten te houden met inwoners en organisaties uit ons netwerk. Wij hebben gevraagd om een email reactie en die ook gekregen. Het is ons duidelijk geworden dat er ingrijpende maatregelen nodig zijn. De inwoners van Hoogeveen zullen de uitwerking van deze begroting gaan voelen. Er komt een schraler voorzieningenaanbod, hogere OZB etc.
Naar de mening van de Adviesraad worden juist kwetsbare inwoners het hardst geraakt. Door stapelingen in het voorliggend veld (de niet-wettelijke taken) zal informele zorg worden afgebroken. Meer kwetsbare gezinnen, ouderen, gehandicapten en jongeren met problemen, zullen op zichzelf worden teruggeworpen, hun positie zien verslechteren en minder mee kunnen doen met de samenleving. Hierdoor zal naar onze mening de professionele zorg alleen maar duurder worden.
De Adviesraad vindt dat juist in deze tijd van Covid-19 er extra aandacht zou moeten zijn voor mantelzorgers, jongeren met problemen, eenzaamheid en schuldhulpverlening. Veel wordt er gedaan door vrijwilligersorganisaties ( b.v. Humanitas, Leger des Heils, Schuldhulpmaatje, Toon Hermans Huis). Zonder deze vrijwilligers wordt het ons inziens een duur vervolg voor de gemeente. Hiervoor moeten dan professionals worden ingezet.
Een item willen we nog even hierbij aan de orde stellen: de paradigmashift. Wij hebben geen idee wat dit is of wordt. En hoe dit vervolgens uit gaat pakken.
Wij willen wel aangeven dat een groot deel bijsturingen in het sociaal domein “het paard achter de wagen spannen” is.
3. Uitgangspunten voor advisering
Bij het beoordelen van de concept programmabegroting is gewerkt vanuit het standpunt van het college, dat de gevraagde ombuigingen/bijsturingen gespecificeerd, realistisch, redelijk zijn en perspectief bieden.
4. Werkwijze
De Adviesraad heeft uit haar midden een werkgroep samengesteld en gevraagd het advies voor te bereiden. De werkgroep is als volgt te werk gegaan:
Gelet op de tijdsdruk om tot een advies te komen (uiterlijk op 14 november 2020) is gekozen om een aantal cliëntorganisaties en zorgverleners per mail te consulteren met het verzoek om zo spoedig mogelijk met een reactie/standpunt te komen. Hiertoe is een lijst opgesteld met uit te nodigen organisaties. Er zijn 22 organisaties aangeschreven per mail. Hiervan hebben 10 organisaties gereageerd op ons verzoek.
5. Invulling
Algemeen
De Adviesraad leest een grote tegenstelling in de tekst over het beleid en daarna de bezuinigingsvoorstellen. Het beleid is dat men wil zorgdragen voor de kwetsbare inwoner maar door het implementeren van de bezuinigingsvoorstellen wordt de sociale zorg ernstig aangetast en de voorzieningen afgebroken.
Wat betreft “vertrouwen”, is de Adviesraad van mening dat wanneer wij allen in Nederland weer meer vertrouwen in elkaar krijgen, zonder naïef te zijn, wij héél veel kosten kunnen besparen. Laat Hoogeveen hierin vooruitstrevend zijn en deze stap maken: Minder administratie, minder managers/middenkader, meer ontschotting is aanzienlijk minder kosten. Dit geldt zeker ook voor de zorg. Minder controle-niveaus, is “méér handjes aan het bed”. Daarmee helpen wij daadwerkelijk de kwetsbare inwoners. Kwestie van Omdenken.
Maatwerk
De gemeente heeft vanaf 2015 geroepen dat de zorg maatwerk moet worden. Het is niet langer zo dat je ‘er recht op hebt’ maar het moet zo zijn, dat de zorgvrager die zorg nodig heeft, dit ontvangt. Het daadwerkelijk uitvoeren van deze richtlijn zou consequent toegepast moeten worden.
Het is buiten de scope van de gemeenten, maar een eigen bijdrage van € 19,00 per maand voor iedereen om WMO-hulp via de gemeente aan te vragen, zou teruggedraaid moeten worden.
Juridische consequenties
Op enkele onderdelen verwacht de Adviesraad juridische consequenties. Wanneer er problemen dreigen te komen bij bijvoorbeeld de WMO Huishoudelijke Hulp, Verzorging en Jeugd kan men een rechtszaak aanspannen, wat nog veel meer geld kost. Bijvoorbeeld bij huishoudelijke zorg is er een gerede kans op eenzaamheid en vervuiling. Bij de Jeugd krijgt men vanwege sociale ongelijkheid niet de gelijke kansen waar men voor staat.
Programma Sociale Pijler
Blijven meedoen en talentontwikkeling
Gezond en vitaal
Na bestudering van dit programma en het lezen van die stukken in de begroting die bij deze paragraaf van toepassing zijn, zoals onderdelen van de paragraaf Trends & ontwikkelingen en de pagina’s 55 tot en met 167, is de Adviesraad tot de volgende adviezen gekomen:
Algemeen
1. Paradigmashift
Wij zijn het met het college eens dat er op korte en langere termijn ingrepen moeten worden gedaan om tot vermindering van kosten te komen. De zogenoemde paradigmashift.
Advies
Wij adviseren het College dit anders te benoemen en een duidelijke uitleg te geven wat dit precies inhoudt. Deze term is zoals hij hier wordt gebruikt erg onduidelijk en niet te controleren of dit ook daadwerkelijk gaat leiden tot hetgeen wordt beoogd.
2. Informele zorg en vrijwilligerswerk
Door de reacties die wij per mail binnen hebben gekregen, hebben diverse organisaties hun zorg en angst uitgesproken over de bezuinigingen in de informele zorg en vrijwilligerswerk. Ook de Adviesraadsleden doen dit. Door stapeling van bezuinigingen en verhoging van lasten gaan juist de zwakkere en meest kwetsbare burgers in onze samenleving hieronder lijden. Te denken valt aan ondersteuning in geldzaken/schuldhulp, eenzaamheid, mantelzorgondersteuning, verslavingszorg en dagontmoetingen. Op blz. 37 en blz. 38 geeft het college zelf al de risico’s aan. Juist met het oog op de financiële situatie in de gemeente is snijden in de informele zorg een onverstandig besluit. Nu het college vindt dat er in het sociaal domein eerst gekeken moet gaan worden naar meer inzet van vrijwilligers, kan er mogelijk enorm bespaard worden op professionele zorg. Maar dan moeten die vrijwilligersorganisaties niet helemaal wegbezuinigd worden of grotendeels gekort. Wij zijn ervan overtuigd dat dit een boemerang effect zal geven.
Advies
Wij adviseren het college hierover in gesprek te gaan met verbonden partijen en
gesprekspartners in het sociaal domein om juist de vrijwilligersfuncties zo goed mogelijk te ondersteunen. Als er al subsidies afgebouwd moeten worden, dan op een correcte termijnbasis. De Adviesraad adviseert echter juist de subsidie te verhogen bij die organisaties en verenigingen die preventief werken, zodat zwaardere professionele zorg achterweg kan blijven.
3. Signaleren
Op blz. 35 doelstelling 1: Wat willen we bereiken? Bij punt 1 wil het college kwetsbare inwoners eerder signaleren en integraal op maat ondersteunen. Volgens de Adviesraad een nobel streven. Maar op blz. 36 schrijft het college bij risico’s en randvoorwaarden al de risico’s die de bezuinigingen op deze doelstelling met zich mee brengen.
Op doelstelling 2 blz. 36-37 zijn de risico’s al aangegeven. Ook hier bij deze doelstelling is het doel nobel maar niet in overeenstemming met de bezuinigingen. Ook hier geeft het college de risico’s zelf al aan.
Advies
De adviesraad adviseert het college nog eens goed naar diverse teksten te kijken. Het college wil wel heel veel goede dingen, maar met deze bezuinigingen krijg je echt de risico’s die het college zelf ook aangeeft. Wat het college wil kan echt niet als men zo bezuinigt als in de begroting staat. Ook hier het boemerang effect: Men is duurder uit met professionals.
4. Jeugdzorg
Jeugdhulp/jeugdzorg blijft een zorgenkindje. De kosten stijgen de pan uit. Ook hier wil het college/ (gemeenteraad) niet meer uitgeven dan van het Rijk binnenkomt. Het lijkt de Adviesraad een schier onmogelijke opgave. De Adviesraad kan hier zeker niet omheen. Na diverse reacties en publicaties uit de media zijn wij van mening dat hier anders naar gekeken moet worden. Zo lang er marktwerking in de zorg blijft, zullen gemeenten meer zakelijk moeten gaan handelen. Er zullen goede (betere) afspraken moeten worden gemaakt over loonkosten, winstmarges en kwaliteitseisen. Dus betere contracten en betere controle kunnen gemeenten veel ellende besparen. Wij realiseren ons dat dat best een klus is. Maar wie geen goede dijken bouwt krijgt wel natte voeten.
Advies
De Adviesraad adviseert het college om met contractpartners goede afspraken te maken over loonkosten, winstmarges en kwaliteitseisen en deze 3- maandelijks te controleren.
Kortom: het meer SMART maken van afspraken. Ook de rekeningen moeten in korte termijnen bij de gemeente worden ingediend, zodat ook dat goed te controleren is. Eventueel lumpsum afspraken met een hoofdaannemer, die met andere partijen goede jeugdhulp/zorg organiseert.
Verder hebben wij nog een los advies
Eén van de organisaties in ons netwerk geeft aan te pleiten voor een soort van permanente denktank, samengesteld uit bestuur en deskundigen om uiteindelijk tot een samenwerkingsvorm te komen. Gericht op meedoen, eigen verantwoordelijkheid. Wat daarbij nodig is, is een open en transparante houding, vertrouwen in elkaars deskundigheid en vooral ”ontschotten” binnen het sociaal domein, re-integratie en de zorg. Kortom door centrale regievoering de samenhang bewaren en versplintering tegengaan. GGZ-Drenthe, maar ook andere organisaties zouden willen aanbieden om daar actief in mee te denken en wellicht vanuit een breed netwerk, zowel binnen als buiten de provincie, ook andere ‘best practices’ binnen het sociaal domein willen delen.
Advies
De Adviesraad adviseert dit voorstel te onderzoeken
Begroting in kort bestek
Op pagina 5 en 6 staan grote bedragen die ertoe moeten leiden dat de Gemeente weer financieel gezond wordt (in de komende jaren). Het sociaal domein, zo blijkt uit de cijfers, moet behoorlijk meedoen om dat doel te bereiken.
Exploitatie
Onder de naam paradigmashift moet het sociaal domein € 1.000.000 inleveren (WMO en Jeugd). De invulling is nog niet duidelijk. Wij verwachten op korte termijn uitleg van het College van B&W.
Sociale pijler
Voor de Adviesraad zijn er nog een aantal punten die ons zorgen baren: Ondanks dat jongeren alle aandacht moeten hebben wordt € 50.000 bezuinigd op Jong Hoogeveen. Dit is een verarming in activiteiten die er juist voor zorgen DAT jongeren mee kunnen doen. Uit de begroting blijkt dat de kosten voor schuldhulpverlening blijven stijgen, maar toch wordt er € 100.000 bezuinigd op deze kosten. Zowel ouders van de jeugd als inwoners die huishoudelijke hulp en andere hulp krijgen van de gemeente zullen door deze bezuiniging geraakt worden. Op pagina 32 van de begroting wordt onder post 672 een bezuiniging opgenomen van € 3.224.000. Dit betreft Maatwerkdienstverlening 18-. Dit is een heel groot bedrag dat de jeugdzorg hard zal raken. Op pagina 40 van de begroting wordt onder post 671 een bezuiniging opgenomen van € 1.139.000. Dit betreft Maatwerkdienstverlening 18+. Dit is ook een heel bedrag die gevolgen zal hebben voor de oudere jeugd. Dit zijn behoorlijke bedragen. De Adviesraad maakt zich hierover ernstig zorgen. Op pagina 146 (verbonden partijen) is de positie van Stichting Welzijnswerk (SWW) opgenomen. Onder de activiteiten die van SWW worden verlangd missen wij de activiteit ‘’Cliëntondersteuning’. Voor inwoners die huishoudelijke hulp en/of begeleiding aanvragen bij de gemeente is cliëntondersteuning onmisbaar.
Advies
De Adviesraad heeft al meerdere malen aangedrongen om een duidelijk aandachtspunt hiervan te maken in de WMO-brief voor de intake. Dat dit punt nu niet in de begroting staat vinden we een gemis. In de begroting staat dat SWW in 2020 € 4.129.102 subsidie heeft gekregen. Voor 2021 is geen bedrag genoemd. De Adviesraad neemt aan dat er nog een bedrag voor SWW voor de komende jaren in de begroting wordt opgenomen. Op pagina 155 ‘’Overzicht van baten en lasten’’ lezen wij dat per saldo € 1.462.000 wordt bezuinigd op ‘’Blijven meedoen en talentontwikkeling’’ en € 396.000 wordt bezuinigd op ‘’Gezond en Vitaal’’. Vanaf pagina 155 tot en met pagina 166 en bijlage H worden bezuinigingen verder toegelicht waarvan wij een aantal posten zullen noemen die extra aandacht nodig hebben. Bezuiniging op post 430 peuterspeelzalen € 60.000 is gelukkig geen uitgavenstop maar zal door het Rijk gecompenseerd worden. De Adviesraad is content hiermee. De verlaging van de post 671 WMO-vervoer € 262.000 is volgens ons voorbarig. Ondanks dat er wordt ingezet om WMO-pas houders te vragen om gebruik te maken van De Bij, zijn er toch inwoners die gebruik moeten maken van WMO vervoer omdat het vervoer middels De Bij niet voor iedereen geschikt is.
Advies
De Adviesraad geeft uw college mee naar dit aspect van vervoer nog eens zorgvuldig te kijken. De bezuiniging op 610 Algemene voorzieningen WMO € 54.000 (inloopvoorziening van Cosis aan de Bentinckslaan) en op 610 Vrijwillige thuiszorg en mantelzorg € 34.000 en Ouderenactiviteiten € 24.000 en Mantelzorg-logeerkring € 25.000 in totaal € 137.000 heeft ons zeer geraakt. De inwoners van Hoogeveen die toch op redelijke tegemoetkoming van de Gemeente mogen rekenen als zij wat meer aandacht nodig hebben in hun bestaan, kun je dat niet afnemen. De gemeente heeft de laatste jaren ingezet op het voorliggend veld, juist om te bezuinigen. Nu gaat de gemeente bezuinigen op het voorliggend veld waardoor de bezuinigingen teniet worden gedaan. Dit baart de Adviesraad grote zorgen want de consequenties zullen zijn dat als niet op tijd bijgestuurd wordt, er juist méér gebruik gemaakt moet worden van de 2e-lijns-zorg. Het gevolg hiervan is dat de bezuinigingen ongedaan worden gemaakt.
Hoogeveen, 12 november 2020.