Advies dd. 25 februari 2021 inzake Taakstelling WMO en Jeugd 2021

1. Adviesaanvraag en verantwoording

Op 27 januari 2021 heeft het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Hoogeveen de Adviesraad Sociaal Domein Hoogeveen (Adviesraad) formeel om advies gevraagd over de door het college voorgestelde Invulling Taakstelling 2021 WMO en Jeugd. Bij de adviesaanvraag is het volgende stuk meegestuurd:

• Voorstel van het College van Burgemeester en Wethouders

Bij het beantwoorden van de adviesaanvraag is gebruik gemaakt van de volgende bronnen:

• Reacties van belangrijke stakeholders
• Geconsulteerde websites

2. Adviesaanvraag

Conform artikel 6 lid 4 van de Verordening adviesraad sociaal domein Hoogeveen, vraagt het College de Adviesraad hierbij om advies over bijgaande voorstellen voor het realiseren van de bezuinigingstaakstelling van €1,5 miljoen op het sociaal domein in 2021. Het college kiest er bewust voor om de adviesaanvraag niet verder te specificeren om de Adviesraad maximale ruimte te geven voor aanbevelingen.

3. Samenvatting

Kaasschaafmethode, citroen uitknijpen, er zijn vast nog meer metaforen voor deze bezuinigingen. Het foute in deze manier van bezuinigen is dat er geen visie aan ten grondslag ligt. Een visie op het sociaal domein dat al enkele jaren node wordt gemist in Hoogeveen. Steeds weer worden er allerlei mooie bewoordingen gebruikt om veel minder geld op dit domein uit te geven. Van kaasschaafmethode tot het schrappen van niet-wettelijke taken. Juist in het sociaal domein zijn deze niet-wettelijke taken van het grootste belang om onze inwoners een goed en veilig thuis te geven. Het uitgangspunt van de gemeente is om de mensen zo lang mogelijk thuis te laten wonen in hun vertrouwde omgeving. Hiervoor zijn familiehulp en vrijwilligers belangrijk. Ook vervoer is voor mensen met een handicap en ouderen belangrijk om, zoals de WMO omschrijft, deel te kunnen nemen aan het maatschappelijk leven.
In dit kader wordt met name ook gewezen op de uit de COVID-19 voortvloeiende mentale en sociaalpsychologische effecten voor jongeren en ouderen.
Het College heeft nu aangegeven spoedig met een visie bezig te gaan. De Adviesraad is daar blij om maar dan is er al wel veel wegbezuinigd. Als men weet dat iets geschrapt is, heb je het niet zomaar weer terug. In dit geval zijn dan al veel sociale verbanden verdwenen zoals mantelzorg, vrijwilligerswerk, vervoer.
Het College zal dan ook kunnen begrijpen dat de Adviesraad op veel punten in dit voorstel negatief zal adviseren.
Het advies van de Adviesraad is: bezint, voor u begint!

4. Werkwijze

De Adviesraad heeft uit haar midden een werkgroep samengesteld om het advies voor te bereiden. De Adviesraad heeft naar eer en geweten, na een schriftelijke consultatieronde bij organisaties, een conceptadvies geschreven dat uiteindelijk in de voltallige Adviesraad is besproken en goedgekeurd.

5. Algemeen

De Adviesraad is van mening dat, buiten alle eerdere ombuigingen/bijsturingen/ taakstellingen in de voorgaande jaren, dit ook weer een financiële kaasschaafhandeling is geweest. Het beleid ten aanzien van het sociaal domein wordt nu financieel gestuurd. De citroen is uitgeperst en de schil is door de shredder gehaald. Wat overblijft is heel zuur en onaangenaam!
Wij begrijpen dat de gemeente Hoogeveen financieel in een moeilijke situatie zit, maar wij missen een visie dat als uitgangspunt is gebruikt bij het nemen van bezuinigingsmaatregelen. Als die visie er niet komt, adviseert de Adviesraad in andere domeinen te zoeken.
Bij het lezen van de stukken ontbreekt voor ons nog altijd de visie. Wij weten inmiddels dat u van plan bent binnenkort met partijen om tafel te gaan om deze visie te formuleren. Echter is dit onzes inziens de verkeerde volgorde: eerst bezuinigingen voorstellen om daarna een visie te formuleren die kan leiden tot het maken van verkeerde keuzes en uiteindelijk meer gaan kosten. Aan de hand van de visie kunnen gefundeerde keuzes gemaakt worden die ook op het langere termijn effect zullen hebben.
Algeheel geldt dat de totalen van alle budgetten niet te overzien zijn. Daarbij komen alleen de bezuinigingen bij ons in beeld, die de mensen (afnemers) raken.
De bezuinigingen zullen trouwens ook bedrijven die zorg leveren raken. In hoeverre staat de gemeente garant voor zorg wanneer die bedrijven hun zorg niet meer kunnen leveren?

6. Maatwerk

De gemeente heeft vanaf 2015 geroepen dat de zorg maatwerk moet worden. Het is niet langer zo dat je ‘er recht op hebt’ maar het moet zo zijn, dat de zorgvrager die zorg nodig heeft, dit ontvangt. Het daadwerkelijk uitvoeren van deze richtlijn zou consequent toegepast moeten worden.

7. Juridische consequenties

De juridische consequenties zijn door de Adviesraad niet te overzien. De Adviesraad wijst wel op de Wet Dwangsom bij het oplopen van de wachtlijsten.

Jeugdmaatregelen

Maatregel 1: Terugdringen instroom gemeentelijke toegang
De Adviesraad kan zich vinden in dit voorstel met toevoeging bij punt 4: “Wat er nodig is om te sturen op realisatie via huisarts en POH”.  

Maatregel 2: Doorstroom en uitstroom bespoedigen, behandel- en begeleidingsduur verkorten
Bij deze taakstelling wordt een bovengrens genoemd. Als deze wordt bereikt, dan ontstaan er wachtlijsten. Wij hopen natuurlijk dat deze bovengrens niet gehaald wordt en dat alle kinderen en jongeren van Hoogeveen tijdig de zorg en begeleiding krijgen die ze nodig hebben.
De Adviesraad wil hierbij opmerken, dat het risicovol is om op voorhand rekening te houden met het mogelijk ontstaan van een wachtlijst. Zeker in de huidige tijd waar de mentale en sociaalpsychologische effecten van de coronacrisis voor jongeren en ouderen steeds meer aan het licht komen.
Waarom maakt het College bij de behandeling van hulpvragen onderscheid tussen zwaardere en lichtere verzoeken? Wordt op voorhand nagedacht over een vorm van prioritering? Mocht het tot een wachtlijst komen, denkt het College dan na over alternatieve overbruggingszorg of -hulp (bijvoorbeeld door sociaal werk)?
De Adviesraad pleit ervoor dat kinderen/jongeren met een wat intensievere begeleidingsvraag niet op een wachtlijst terecht komen en dat bij hen te allen tijde snel gehandeld kan worden om passende zorg te leveren. Dit pleidooi houden we voor de betreffenden, maar ook voor de direct betrokkenen en omwonenden.
Het bewust creëren van een wachtlijst is niet wenselijk:

1. Ten eerste omdat mensen nog minder snel hulp zullen vragen waardoor de problemen op de leefgebieden groter worden en sneller dreigen te escaleren met als gevolg maatschappelijke ontwrichting en het sociaal niet meer (mee)participeren.
2. Ten tweede is het de plicht van de gemeente om te voldoen aan haar zorgplicht. Deze zorgplicht heeft zij ook naar kinderen/jongeren. Deze kinderen/jongeren moeten de mogelijkheid hebben om binnen afzienbare tijd hulp te kunnen krijgen.

Advies

De Adviesraad vindt wachttijden onacceptabel. De maximale wachttijd voor de intake in de jeugdzorg is nu al wettelijk vastgesteld op 8 weken. Na de intake ontstaan er heel vaak wachttijden voor behandeling. Als dit nog langer gaat duren is dit zeer nadelig voor kinderen en jongeren.

Maatregel 3: Van Jeugdwet naar Wet langdurige Zorg

De Adviesraad heeft in een eerder advies al het volgende aangegeven: De WLZ is gericht op mensen die een blijvende behoefte hebben aan permanent toezicht of 24 uur per dag zorg in de nabijheid nodig hebben.
De gemeente indiceert voor WMO en het CIZ voor de WLZ. De focus moet liggen op ’Waar krijgt de cliënt de beste bij haar/hem passende zorg’ en niet op door wie de zorgverlening betaald wordt: de gemeente of de zorgverzekeraar. De ouders moeten toestemming geven voor herindicatie. Doorverwijzing kan alleen plaats hebben als de zorg beter wordt.
Bij indicering en her-indicering moet cliëntondersteuning verplicht worden gesteld evenals een voorgesprek tussen cliëntondersteuner, cliënt en haar/zijn vertegenwoordiger. Vanwege de verschillen in en de bekostiging van de WMO en de WLZ is het voor de Adviesraad van essentieel belang dat er voldoende kwalitatieve expertise is waar het gaat om de afstemming tussen WMO en WLZ. Ook hier geldt: de kwaliteit van de zorg staat voorop, het ’prijskaartje’ en het antwoord op de vraag: ’Waar gaat de rekening heen?’ mogen nooit domineren.

Maatregel 4: Sturen op geld c.q. instellen wachtlijsten

De Adviesraad vindt beide voorstellen, het sturen op geld en het instellen van wachtlijsten, onverantwoord. De huidige wachttijden voor de intake zijn nu al maximaal 8 weken, dat is bij kinderen/jongeren al erg lang. Het College geeft zelf al de risico’s aan. Dit is zowel financieel als voor de zorg voor kinderen een ongewenste situatie.

Advies

De Adviesraad ontraadt dit voorstel.

(Zachte) Maatregel 5: Continue leren en verbeteren

De Adviesraad heeft de nadrukkelijke wens dat dit ook daadwerkelijk gebeurt en dat er geleerd is uit het recente verleden. De Adviesraad merkt op dat het woord “zachte” niet op zijn plaats is.

WMO maatregelen

Maatregel 1: Budget begeleiding korten en aanleggen wachtlijst

Het voorstel van de Adviesraad is om dit bedrag toch in te boeken in plaats van de wachtlijst op te laten lopen. Er zit namelijk een groot risico op het laten oplopen van wachtlijsten. In de praktijk blijkt dat men uiteindelijk toch in de zorg terechtkomt waardoor je ’zwaardere cliënten’ of crisissituaties krijgt (o.a. psychiatrische ontsporing). Uiteindelijk leidt dit tot meer kosten. Ook bestaat de kans dat de gemeente hiermee over het wettelijk minimum kader gaat (De wet Dwangsom).

Advies

De Adviesraad adviseert negatief op dit voorstel.  

Maatregel 2: Het algemeen gebruikelijk maken van bepaalde woonvoorzieningen

Voor de woningaanpassingen in sociale huurwoningen is recent door één woningcorporatie een WMO-convenant gesloten met de gemeente. Dit is een prima basis voor de samenwerking. Als er op casusniveau uitdagingen zijn, dan adviseert de woningcorporatie de gemeente om hierbij ook de betrokken zorgpartij en de corporatie te betrekken, voor het zoeken naar een passende oplossing.

Advies

De Adviesraad adviseert het College ook met de andere woningcorporaties structureel in gesprek te blijven over dit onderwerp.

Maatregel 3: Het innemen van niet gebruikte scootmobielen
Dit is een goed initiatief. Dit was toch al opgestart?

Maatregel 4: Het maken van een tilliften pool
Prima voorstel.

Maatregel 5: Check op rechtmatigheid 100% facturaties
Prima voorstel.

Maatregel 6: Toepassen 5% boeteclausule bij late facturatie aanbieders
Voordat er met de vinger naar de zorgaanbieder wordt gewezen dat er te laat wordt gefactureerd (van fraude wordt gesproken), dient eerst onderzocht te worden waarom de zorgaanbieder te laat factureert. Komt het ook voor dat de (her)indicaties te laat worden verstuurd of niet kloppen waardoor de facturatie van de zorgaanbieder in het geding komt?

Advies

De Adviesraad adviseert hier voorzichtig mee om te gaan en ook te kijken of het inderdaad ligt aan de te late verzending van facturen (her-)indicatie.

Maatregel 7: Het afschaffen van Mantelzorg Vitaal en de mantelzorg­waardering minimaal vormgeven

De Adviesraad vraagt zich af of, als er wordt bezuinigd op Mantelzorg Vitaal, dit geen bezuiniging op de korte termijn is die later vele malen meer geld gaat kosten. Zou het niet zo kunnen zijn dat door nu niet te bezuinigen op mantelzorgers, zij ook in te toekomst in staat zullen blijven om mantelzorg te bieden en daarmee de zorg te ontlasten? Zorg die waarschijnlijk veel duurder is dan de ondersteuning aan de mantelzorgers. Daarbij bestaat dan ook nog het risico dat de mantelzorgers zelf hulp nodig zullen hebben door overbelasting.
De gemeente heeft een wettelijke taak om mantelzorgers te ondersteunen en te waarderen. Jaarlijks ontvangen gemeenten een budget (in 2020 was dit voor Hoogeveen ruim € 600.000) voor het uitvoeren van hun wettelijke taken in het sociaal domein. https://www.mantelzorg.nl/publicaties/indicatie-budgetten-mantelzorgondersteuning-en-waardering-2020-per-gemeente/ Gemeenten bepalen zelf de verdeling van deze budgetten. De budgetten voor mantelzorgondersteuning en -waardering zijn inmiddels niet meer geoormerkt. De Adviesraad is van mening dat hier een morele druk op de gemeente ligt om het bedrag zoveel mogelijk te besteden in lijn met de bedoeling van het verstrekte budget. Kortom: ondersteuning en waardering van de mantelzorger.
Uit onderzoek van het SCP (2019) blijkt dat door inzet op mantelzorg, het sociaal domein financieel houdbaar houdt. 40% van de zorgvragers met een mantelzorger maakt geen gebruik van professionele hulp. Investering in voorzieningen met lage kosten, waarmee ook mantelzorgers ontlast worden, voorkomt duurdere zorgkosten in de toekomst, zoals huishoudelijke hulp.
Landelijke inzet: Mantelzorg akkoord “Samen sterk voor Mantelzorg”. Eind 2020 is dit akkoord gesloten tussen gemeenten (VNG), MantelzorgNL, werkgevers, zorgverzekeraars en ministerie van VWS. Doel van het Convenant “Samen sterk voor mantelzorg” is om gezamenlijke de schouders te zetten onder een (vroegtijdige) landelijke aanpak van goede ondersteuning van mantelzorgers, ieder vanuit zijn eigen taken en bevoegdheden. In plaats van ‘tijdelijke aandacht’ verdient de mantelzorger een structurele plaats in de maatschappij en in het zorglandschap, met de daarbij behorende waardering en ondersteuning. Alleen op die manier kunnen zij de zorg volhouden. 
Op bijna alle acht vraaggebieden voor ondersteuning van mantelzorgers is een rol weggelegd voor de VNG en extra taken voor gemeenten, te weten: Informatieverbetering, Advies en begeleiding, Emotionele steun, Educatie, Praktische hulp, Respijtzorg, Financiën en Materiële hulp en EHealth.
Om de effectiviteit van de ondersteuning in de bekende acht vraaggebieden te vergroten, wordt gestimuleerd dat partijen meer en beter samenwerken zodat de ondersteuning vroegtijdig ingezet kan worden en overbelasting voorkomen kan worden.
Mantelzorg Vitaal valt onder de noemer respijtzorg en draagt bij aan de balans tussen draaglast en draagkracht van de mantelzorgers (het langer kunnen volhouden). Door de activiteiten wordt de druk op de mantelzorger verminderd, maar het contact tussen lotgenoten en het wederzijdse begrip draagt ook in belangrijke mate bij aan het aandachtsgebied emotionele ondersteuning. Het welbevinden van de mantelzorger wordt verhoogd. Op deze wijze wordt voorkomen dat een nog grotere groep van (overbelaste) mantelzorgers omvalt en een beroep moet doen op andere duurdere WMO-voorzieningen. Hoogeveense mantelzorgers geven een hoge waardering aan het programma Mantelzorg Vitaal. 
De stralende ogen van deelnemers aan Mantelzorg Vitaal wordt ingeruild voor eenmaal per jaar een dof eurobiljet in de portemonnee. Het minimale bedrag wat het College voorstelt ontlast en ondersteunt de mantelzorger niet!
Afschaffen van Mantelzorg Vitaal kan daarom leiden tot uitval van mantelzorgers en een groter beroep op de WMO. 
Beleidsontwikkeling en beleidsuitvoering op het gebied van de informele zorg geschiedt in nauwe samenwerking met vertegenwoordigers van mantelzorgers, de vrijwillige thuishulp en de SWW binnen de Werkgroep Informele Zorg. De werkgroep heeft reeds 2 structurele bezuinigingstaakstellingen op informele zorg/Mantelzorg Vitaal ingevuld (€30.000 m.i.v. 2020 en nog eens €33.000 m.i.v. 2021). Het volledig wegbezuinigen van Mantelzorg Vitaal zal de samenwerking ondermijnen. Hierop heeft de Adviesraad al eerder advies uitgebracht.
Wat verliest Hoogeveen door afschaffen Mantelzorg Vitaal?

• ‘opdrogen’ met de unieke infrastructuur vrijwilligerswerk Informele Zorg
• uit beeld raken van een laagdrempelig netwerk voor mantelzorger
• geen budget, geen activiteiten
• minder hulp en ondersteuning door vrijwilligers en lotgenoten
• beëindigen van het aantal activiteiten
• afhaken van vrijwilligers

Wat zijn de consequenties?
Er ontstaat een groter beroep op professionele hulp zoals maatschappelijk werk, mantelzorgondersteuning en verslavingszorg. De Adviesraad is van mening dat te gemakkelijk bezuinigd wordt op de door mantelzorgers hoog gewaardeerde activiteiten van Mantelzorg Vitaal. De Adviesraad constateert dat de landelijke ontwikkelingen haaks staan op deze voorgenomen bezuinigingen in Hoogeveen. Het schrappen van het project Mantelzorg Vitaal positioneert Hoogeveen van koploper tot hekkensluiter. De Adviesraad stelt vast dat door deze bezuiniging de unieke Hoogeveense infrastructuur, gemeente, professioneel welzijnswerk, vrijwilligerswerk en mantelzorgers zal ‘opdrogen’ en de samenwerking gaat verdwijnen. De druk op lokale professionele hulp zal toenemen.

Advies

De Adviesraad raadt dit voorstel af.

Maatregel 8: Het voordeel WMO-beschermd wonen vanuit Assen terug laten vloeien in de reguliere WMO-budgetten
De Adviesraad vraagt zich af of dit budget dan wordt ingezet om de toenemende intensievere ambulante begeleiding te financieren? Met andere woorden: is dit budget voldoende voor de ambulante begeleiding van de uitstroom uit beschermd wonen of de bewoners die juist thuis blijven wonen, maar wel een intensieve begeleidingsvraag hebben? Als de meest intensieve vorm van zorg (beschermd wonen intramuraal) minder wordt ingezet, dan lijkt het logisch dat de vraag naar ambulante zorg thuis toeneemt. Ook vraagt de Adviesraad zich af of dit nog een risico oplevert bijvoorbeeld op het (eerder) ontstaan van wachtlijsten (zie 1^e maatregel)?

Advies

De Adviesraad adviseert vooral goed te bekijken of de zorg in deze zwakkere groep gewaarborgd blijft.

Maatregel  9: Stoppen dubbele vervoersindicaties dagbesteding

De Adviesraad adviseert om alle vervoer beter te stroomlijnen. Nu staan er soms een aantal busjes die allemaal naar dezelfde locatie rijden.

Maatregel 10: Maandlonen omzetten in uurlonen

De Adviesraad ziet in de uitwerking van dit voorstel veel bureaucratische rompslomp. Is dit het wel waard, gezien het kleine bedrag dat hier mee bezuinigd wordt?

Maatregel 11: Aanpassen werkprocessen toegang

De Adviesraad heeft begrepen dat hierover recent een werkgroep onder de regie van de gemeente is opgericht. Gekeken wordt naar het inzetten van een combinatie met de toegang bij SWW, waar dagelijks inloopspreekuren worden gehouden in samenwerking met loket Geldzaken. Daarin staat inzetten op voorliggend veld, normaliseren en gespreksvoering op basis van Positieve Gezondheid centraal. Daardoor worden het geven van WMO-indicaties voorkomen dan wel pas later afgegeven omdat voorzieningen in het voorliggend veld nog toereikend zijn. De Adviesraad vraagt zich dan ook af of de budgetten voor deze voorzieningen toereikend zijn om de extra vraag op te vangen?

Advies

De Adviesraad constateert dat niet duidelijk is wat de bezuinigingen opbrengen. De Adviesraad is wel van mening dat dit een goede werkwijze is.

Maatregel 12: Beperken dubbele indicaties begeleiding individueel echtparen

De hulpverlener kan niet 2 gezinsleden begeleiden op basis van individuele behoeften en doelen. Tevens heeft iedereen recht op een onafhankelijke hulpverlener maar, de vraag is of een hulpverlener nu onafhankelijk kan zijn als hij zowel de man als de vrouw begeleidt? Hier zal er sprake zijn van belangenverstrengeling en dat is in strijd met de beroepscode.\

Advies

De Adviesraad adviseert deze indicaties in stand te houden,

Maatregel 13: PGB-tussentarief ZZP-aanbieders begeleiding individueel

De Adviesraad is verbaasd dat dit voorstel opnieuw weer wordt vermeld. Onlangs is hierop door de Adviesraad een uitgebreid advies gegeven. Er rest de Adviesraad niets anders dan dit advies te herhalen te weten: De Adviesraad is van mening dat er verwarring kan ontstaan door de termen gekwalificeerde ZZP’ers en de term professionals. Naar onze mening zijn gekwalificeerde ZZP’ers professionals. Wat is in de ogen van het college het verschil tussen Begeleiding en Begeleiding Individueel? Het door het college gestelde uurtarief voor ZZP’ers is naar onze mening voor persoonlijke verzorging. ZZP’ers met meer opleiding en ervaring zouden moeten worden betaald naar onderstaande bedragen die wij van de door ons geconsulteerde website hebben gehaald. Voor begeleiding door gekwalificeerde ZZP’ers gelden andere tarieven. De Adviesraad maakt zich dan ook zorgen of de kwaliteit, door de verlaging van het tarief, gewaarborgd kan blijven worden. In de WMO en Jeugdwet wordt uitdrukkelijk vermeld dat de tarieven toereikend moeten zijn voor de zorgverleners. Aan de door de gemeente gestelde kwaliteitseisen, Hoogeveen heeft een Kwaliteitskader, zijn bedragen door de gemeente gekoppeld. De Adviesraad is van mening dat de tarieven toereikend moeten zijn voor de zorgverlener. De Adviesraad is tevens van mening dat de kwaliteit van de zorgverlener de belangrijkste voorwaarde is. Aan de door de gemeente gestelde kwaliteitseisen – Hoogeveen heeft een Kwaliteitskader – zijn bedragen door de gemeente gekoppeld. 

Maatregel 14: Afschaffen regeling Meerkosten in 2022

Advies

De Adviesraad adviseert negatief op dit voorstel:

1. Ten eerste is dit weer een aanslag op het budget van de mensen die het het hardst nodig hebben.
2. Ten tweede adviseert de Adviesraad dit op te nemen in de begroting voor 2022.

Dit jaar kan deze afschaffing van de regeling sowieso niet meer worden ingevoerd.

 

Hoogeveen,  25 februari 2021.

Wilt u meer weten over de behandeling van dit advies door de gemeenteraad klik hier.